( 61 )
ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
BHUJANG PRAYAAT STANZA
ਤਹਾਂ ਸਾਹ ਸ੍ਰੀਸਾਹ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਕੋਪੇ ॥
ਪੰਚੋ ਬੀਰ ਬੰਕੇ ਪ੍ਰਿਥੀ ਪਾਇ ਰੋਪੇ ॥
There Sri Shah (Sango Shah) become enraged and all the five warriors stood firmly in the battlefield.
ਹਠੀ ਜੀਤਮੱਲੰ ਸੁ ਗਾਜੀ ਗੁਲਾਬੰ ॥
ਰਣੰ ਦੇਖੀਐ ਰੰਗ ਰੂਪੰ ਸਹਾਬੰ ॥੪॥
Including the tenacious Jit Mal and the desparate hero Gulab, whose faces were red with ire, in the field.4.
ਹਠਿਯੋ ਮਾਹਰੀਚੰਦਯੰ ਗੰਗਰਾਮੰ ॥
ਜਿਨੈ ਕਿਤਯੰ ਜਿਤੀਯੰ ਫੌਜ ਤਾਮੰ ॥
The persistent Mahari Chand and Ganga Ram, who had defeated lot of forces.
ਕੁਪੇ ਲਾਲਚੰਦੰ ਕੀਏ ਲਾਲ ਰੂਪੰ ॥
ਜਿਨੈ ਗੱਜੀਯੰ ਗਰਬ ਸਿੰਘੰ ਅਨੂਪੰ ॥੫॥
Lal Chand was red with anger, who had shattered pride of several lion-like heroes.5.
ਕੁਪਿਯੋ ਮਾਹਰੂ ਕਾਹਰੂ ਰੂਪ ਧਾਰੇ ॥
ਜਿਨੈ ਖਾਨ ਖਾਵੀਨਿਯੰ ਖੇਤ ਮਾਰੇ ॥
Maharu got enraged and with frightening expression killed brave Khans in the battlefield.
ਕੁਪਿਓ ਦੇਵਤੇਸੰ ਦਯਾਰਾਮ ਜੁੱਧੰ ॥
ਕੀਯੋ ਦ੍ਰੋਣ ਕੀ ਜਿਉ ਮਹਾ ਜੁੱਧ ਸੁੱਧੰ ॥੬॥
The godly Daya Ram, filled with great ire, fought very heroically in the field like Dronacharya.6.
ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਕੋਪਿਯੰ ਕੁਤਕੋ ਸੰਭਾਰੀ ॥
ਹਠੀ ਖਾਨਹੱਯਾਤ ਕੇ ਸੀਸ ਝਾਰੀ ॥
Kirpal in rage, rushed with his mace and struck it on the head of the tenacious Hayaat Khan.
ਉੱਠੀ ਛਿੱਛ ਇੱਛੰ ਕਢਾ ਮੇਝ ਜੋਰੰ ॥
ਮਨੋ ਮਾਖਨੰ ਮੱਟਕੀ ਕਾਨ੍ਹ ਫੋਰੰ ॥੭॥
With all his might, he caused the marrow flow out of his head, which splashed like the butter spattering out of the pitcher of butter broken by lord Krishan.7.
ਤਹਾ ਨੰਦਚੰਦੰ ਕੀਯੋ ਕੋਪੁ ਭਾਰੋ ॥
ਲਗਾਈ ਬਰੱਛੀ ਕ੍ਰਿਪਾਣੰ ਸੰਭਾਰੋ ॥
Then Namd Chand, in fierce rage, wielding his sword struck it with force.
ਤੁਟੀ ਤੇਗ ਤ੍ਰਿੱਖੀ ਕਢੇ ਜਮਦੱਢੰ ॥
ਹਠੀ ਰਾਖਯੰ ਲੱਜ ਬੰਸੰ ਸੱਨਢੰ ॥੮॥
But it broke. Then he drew his dagger and the tenacious warrior saved the honour of the Sodhi clan.8.
ਤਹਾਂ ਮਾਤਲੇਯੰ ਕ੍ਰਿਪਾਲੰ ਕ੍ਰੁੱਧੰ ॥
ਛਕਿਓ ਛੋਭ ਛੱਤ੍ਰੀ ਕਰਯੋ ਜੁੱਧ ਸੁੱਧੰ ॥
Then the Maternal uncle Kirpal, in great ire, manifested the war-feats like a true Kshatriya.
ਸਹੇ ਦੇਹ ਆਪੰ ਮਹਾਂ ਬੀਰ ਬਾਣੰ ॥
ਕਰੋ ਖਾਨ ਬਾਨੀਨ ਖਾਲੀ ਪਲਾਣੰ ॥੯॥
The great hero was struck by an arrow, but he caused the brave Khan to fall from the saddle.9.
ਹਠਿਯੋ ਸਾਹਬੰਚੰਦ ਖੇਤੰ ਖਤ੍ਰਿਯਾਣੰ ॥
ਹਨੇ ਖਾਨ ਖੂਨੀ ਖੁਰਾਸਾਨ ਭਾਨੰ ॥
Sahib Chand, the valiant Kshatriya, killed a bloody Khan of Khorasan.
ਤਹਾਂ ਬੀਰ ਬੰਕੇ ਭਲੀ ਭਾਂਤਿ ਮਾਰੇ ॥
ਬਚੇ ਪ੍ਰਾਨ ਲੈ ਕੇ ਸਿਪਾਹੀ ਸਿਧਾਰੇ ॥੧੦॥
He slew several graceful warriors, with full force the soldiers who survived, fled away in order to save their lives.10.
ਤਹਾਂ ਸਾਹ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਕੀਨੇ ਅਖਾਰੇ ॥
ਘਨੇ ਖੇਤ ਮੋ ਖਾਨ ਖੂਨੀ ਲਤਾਰੇ ॥
There (Sango) Shah exhibited his acts of bravery in the battlefield and trampled under feet many bloody Khans.
ਨ੍ਰਿਪੰ ਗੋਪਲਾਯੰ ਖਰੋ ਖੇਤ ਗਾਜੈ ॥
ਮ੍ਰਿਗਾ ਝੁੰਡ ਮੱਧਿਯੰ ਮਨੋ ਸਿੰਘ ਰਾਜੈ ॥੧੧॥
Gopal, the king of Guleria, stood firmly in the field and roared like a lion amidst a herd of deers.11.
ਤਹਾਂ ਏਕ ਬੀਰੰ ਹਰੀ ਚੰਦ ਕੋਪ꠳ਯੋ ॥
ਭਲੀ ਭਾਂਤਿ ਸੋ ਖੇਤ ਮੋ ਪਾਵ ਰੋਪ꠳ਯੋ ॥
There in great fury, a warrior Hari Chand, very skillfully took position in the battlefield.
ਮਹਾ ਕ੍ਰੋਧ ਕੈ ਤੀਰ ਤੀਖੇ ਪ੍ਰਹਾਰੇ ॥
ਲਗੈ ਜੌਨ ਕੇ ਤਾਹਿ ਪਾਰੈ ਪਧਾਰੇ ॥੧੨॥
He discharged sharp arrows in great rage and whosoever was struck, left for the other world.12.
ਰਸਾਵਲ ਛੰਦ ॥
RASAAVAL STANZA
ਹਰੀਚੰਦ ਕ੍ਰੁੱਧੰ ॥
ਹਨੇ ਸੂਰ ਸੁੱਧੰ ॥
Hari Chand (Handooria) in great fury, killed significant heroes.
ਭਲੇ ਬਾਣ ਬਾਹੇ ॥
ਬਡੇ ਸੈਨ ਗਾਹੇ ॥੧੩॥
He shot skillfully a volley of arrows and killed a lot of forces.13.
ਰਸੰ ਰੁੱਦ੍ਰ ਰਾਚੇ ॥
ਮਹਾ ਲੋਹ ਮਾਚੇ ॥
He was absorbed in dreadful feat of arms.
ਹਨੇ ਸਸਤ੍ਰ ਧਾਰੀ ॥
ਲਿਟੇ ਭੂਪ ਭਾਰੀ ॥੧੪॥
Armed warriors were being killed and great kings were falling on the ground.14.
ਤਬੈ ਜੀਤਮੱਲੰ ॥
ਹਰੀਚੰਦ ਭੱਲੰ ॥
ਹ੍ਰਿਦੈ ਐਂਚ ਮਾਰਿਓ ॥
ਸੁ ਖੇਤੰ ਉਤਾਰਿਓ ॥੧੫॥
Then Jit Mal aimed and struck Hari Chand down to the ground with his spear.15.
ਲਗੇ ਬੀਰ ਬਾਣੰ ॥
ਰਿਸਿਯੋ ਤੇਜਿ ਮਾਣੰ ॥
The warriors struck with arrows became red with blood.
ਸਮੁਹ ਬਾਜ ਡਾਰੇ ॥
ਸੁਵਰਗੰ ਸਿਧਾਰੇ ॥੧੬॥
Their horses feel and they left for heavens.16.
ਭੁਯੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
BHUJANG PRAYAAAT STANZA
ਖੁਲੈ ਖਾਨ ਖੂਨੀ ਖੁਰਾਸਾਨ ਖੱਗੰ ॥
ਪਰੀ ਸਸਤ੍ਰ ਧਾਰੰ ਉਠੀ ਝਾਲ ਅੱਗੰ ॥
In the hands of blood-thirsty Khans, there were the Khorasan swords, whose sharp edges flashed like fire.
ਭਈ ਤੀਰ ਭੀਰੰ ਕਮਾਣੰ ਕੱੜਕੇ ॥
ਗਿਰੇ ਬਾਜ ਤਾਜੀ ਲਗੇ ਧੀਰ ਧੱਕੇ ॥੧੭॥
The bows shooing out volleys of arrows twanged, the splendid horses fell because of the heavy blows.17.
ਬਜੀ ਭੇਰਿ ਭੁੰਕਾਰ ਧੁੱਕੇ ਨਗਾਰੇ ॥
ਦੁਹੂੰ ਓਰ ਤੇ ਬੀਰ ਬੰਕੇ ਬਕਾਰੇ ॥
The trumpets sounded and the musical pipes were played, the brave warriors thundered from both sides.
ਕਰੇ ਬਾਹੁ ਆਘਾਤ ਸਸਤ੍ਰੰ ਪ੍ਰਹਾਰੰ ॥
ਡਕੀ ਡਾਕਣੀ ਚਾਂਵਡੀ ਚੀਤਕਾਰੰ ॥੧੮॥
And with their strong arms struck (the enemy), the witches drank blood to their fill and produced dreadful sounds.18.
ਦੋਹਰਾ ॥
DOHRA
ਕਹਾ ਲਗੇ ਬਰਨਨ ਕਰੋਂ ਮਚਿਯੋ ਜੁਧੁ ਅਪਾਰ ॥
How far should I describe the great battle?
ਜੇ ਲੁੱਝੇ ਜੁੱਝੇ ਸਬੈ ਭੱਜੇ ਸੂਰ ਹਜਾਰ ॥੧੯॥
Those fought attained martyrdom, thousand fled away. 19.